تجاری سازی آموزش وپرورش(دانش)فرصت یا تهدید؟

اکبر غلامی – کنشگر فرهنگی واجتماعی؛در سنت اسلامی صورت های مختلف دانش از قبیل دانش نظری که همواره با صدق و درستی و هماهنگی با حقیقت سنجیده می شد و دانش عملی و اخلاقی همواره با عدالت سنجیده می شد و دانش مهارتی و خلاقیت همواره با کارامدی و سودمندی سنجیده شده است. ولی امروزه با بازاری شدن دانش، همه قوای آدمی با سودمندی و کارآمدی سنجیده می شود . به جای پرسشهایی مانند :
چقدر این امر با حقیقت هماهنگ است؟ چقدر این گزاره صادق است؟
می پرسند :چقدر سودمند است؟ چقدرمنفعت مادی دارد؟
نگاه بازاری به تربیت و دانش وتوقف در داده و اطلاعات کمی، آسیب هایی را برای تربیت دینی و اخلاقی به وجود می آورد.
اگر معیار سنجش دانش سودمندی فردی یا گروهی یا منافع مادی باشد دانش در مسیر سنت دینی واخلاقی منحرف می شود و به ابزاری برای کسب ثروت وقدرت تبدیل می شود
از انجا که تربیت امری ذاتا هنجاری واخلاقی است .لذا جدایی تربیت از اخلاق امری غیر ممکن وآسیب زا می باشد. واین خود بازی ناخواسته و ورود در سیاستهای نئولیبرالیسم و رقابت طلبی ومصرف گرایی است که چالش بزرگی بر سر راه تربیت دینی واخلاقی در جوامع سنتی ودینی می باشند
تعلیم وتربیت با اجرای این سیاستها نابرابری اجتماعی را در جامعه باز تولید می کند.غلبه فرهنگ شرکتی وبازاری و رواج مناسبات بازار در تعلیم وتربیت باعث ایجاد شهروندان خود پسند است که برای رسیدن به منافع مالی باهم رقابت می کنند در این جامعه ارزشهای اخلاق و اجتماعی جای خودشان را به ارزشهای اقتصادی وعلایق شخصی می دهد.و مشارکت اجتماعی واخلاقی رنگ می بازد.
فرهنگ نئولیبرال به جای قناعت کثرت خواهی ومصرف گرایی را ترویج می دهد.لذا تاسیس مدارس ونهادهای فرهنگی بر مبنای منافع فردی وگروهی وخصوصی سازی پنهان و آشکار(هیات امنایی غیر انتفاعی) در مدارس خواسته و یا ناخواسته رابطه بازار را در تعلیم وتربیت حاکم می کند و شواهدی مانند شهریه های سنگین و برخورداری از خدمات آموزشی بر اساس سرمایه پرداختی و باز تولید مدارس طبقاتی ونابرابری های اجتماعی مصداق های دیگر این انحراف، رواج خرید وفروش مدارک تحصیلی ، چاپ مقالات پولی وحتی به نظر می رسد حواشی اجرای صنعت فرهنگی کنکور و مناسبات تجاری پیرامون آن ومافیای مخالفت در حذف کنکور می تواند بازی یگانه ای در این خصوص باشد.
لذا در سنت تنومند دینی واسلامی دانش و دانشجویی و دانش آموزی وامور فرهنگی با اخلاق وتهذیب وتعالی نفس پیوندی ناگسستنی دارد وتنزل دانش به سود و منفعت مادی انحرافی آشکار در تربیت دینی واخلاقی واهداف نهادهای فرهنگی می باشد اگر چه کار آفرینی وثروت آفرینی امری مفید است اما در مقابل حقیقت طلبی هدفی فرعی وحاشیه ای می باشد وتنزل دانش به اهداف حقیرانه ای مانند ثروت و قدرت و ابزاری شدن آن انحرافی آشکار در این زمینه است وجامعه فرهنگی ما خواسته یا ناخواسته در یازی یگانه ای که دنیای سرمایه داری آغاز کرده است وارد شده اند.وتنها راه مقاومت در مقابل این چالش پناه گرفتن در سنت تنومند اسلامی است که معرفت را وجودی وآن را در جان مایه تحول نفس وتعالی وتطهیر وفضیلتمندی آن جستجو می کند. که ثروت وقدرت را تعدیل وخیر را گسترش می دهد واز انباشت ثروت وقدرت جلوگیری می کند وصاحب قدرت وثروت را فضیلتمند می کند تا از قدرت وثروت استفاده غیر اخلاق نکند.